Het gevecht tegen overgewicht

Bijna 60% van de Belgische honden en katten lijdt aan overgewicht, waarvan 8% van de honden en 10% van de katten zelfs zware obesitas hebben. Hierdoor is overgewicht een van de meest voorkomende aandoeningen bij huisdieren. Helaas erkennen niet alle eigenaren het overgewicht van hun huisdier of ervaren ze moeilijkheden bij het accepteren ervan. Dit kan ertoe leiden dat sommige huisdieren langdurig lijden onder overgewicht, met mogelijke gevolgen voor hun levensduur en levenskwaliteit.

Het Amana-team is vastbesloten om samen met eigenaren een effectief plan tegen overgewicht op te stellen, waardoor huisdieren weer fit en gezond worden en de band tussen eigenaar en huisdier behouden blijft.

Herkenning van overgewicht

Hoe kun je vaststellen of jouw huisdier overgewicht heeft? Een handige maatstaf hiervoor is de Body Condition Score (BCS) die, op een schaal van 1 tot 9, een indicatie geeft van de voedingstoestand van je huisdier. Een optimaal gewicht geeft een BCS van 4 tot 5 en wordt bereikt wanneer je de ribben van je huisdier kunt voelen maar niet kunt zien en het van bovenaf gezien een taille of zandloperfiguur heeft. Overgewicht wordt vastgesteld wanneer het optimale gewicht van je dier met 5% – 20% wordt overschreden terwijl we bij 20% of meer spreken van obesitas. Elk punt boven een BCS van 5 komt overeen met 15% overgewicht (Bron: Royal Canin).

Overgewicht ontstaat meestal wanneer een huisdier meer calorieën binnenkrijgt dan dat het verbruikt. Een huisdier dat onvoldoende beweegt en daardoor weinig energie verbruikt, houdt een energie over. Dit overtollige energie- en calorie-overschot wordt opgeslagen en zal leiden tot overgewicht wanneer deze situatie aanhoudt. Verschillende factoren kunnen het ontstaan hiervan stimuleren, zoals:

• Leeftijd: Naarmate dieren ouder worden, hebben ze minder energie nodig. Daarom hebben huisdieren het grootste risico op het ontwikkelen van overgewicht tussen de leeftijd van 5 en 12 jaar.
• Steriliseren: Na sterilisatie of castratie vertraagt het metabolisme van huisdieren, waardoor ze minder energie nodig hebben. Honden en katten hebben na sterilisatie respectievelijk 2 tot 3 keer meer kans op het ontwikkelen van overgewicht. Na deze ingreep mag je je huisdier daarom bijna één derde minder voeding geven dan vóór de sterilisatie of castratie.
• Gezondheidsproblemen: Een verminderde schildklierwerking en andere hormonale aandoeningen kunnen leiden tot een verminderde energiebehoefte of een toename van het hongergevoel, wat bij deze dieren vaak resulteert in een overmaat aan calorieopname. Pijn en verminderd uithoudingsvermogen door long- en hartproblemen of artrose kunnen het bewegen bemoeilijken, wat ook resulteert in een lager energieverbruik.
• Medicatie: Sommige medicijnen hebben bijwerkingen die de eetlust stimuleren, waaronder corticosteroïden en medicatie tegen epilepsie.

Sommige hondenrassen zoals de Labrador Retriever, de Beagle, de Teckel, de Bassethound, de Cavalier King Charles Spaniel, de Cairn Terrier, de Shetland Sheepdog, Bulldogs en Duitse Herders hebben aanleg om overgewicht te ontwikkelen. Ook sommige kattenrassen worden makkelijker te zwaar, zoals de Brits Korthaar en de Europese Korthaar.

Naast deze veelvoorkomende factoren zijn er ook andere aspecten die van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van overgewicht. Hoewel deze vaak aanzienlijke impact hebben, mogen ze niet worden beschouwd als excuses. Het bewustzijn van deze risicofactoren is daarom essentieel voor het voorkomen van overgewicht en dient als mogelijke verklaring voor gewichtstoename bij je huisdier.

De impact van overgewicht

Een (te) dik dier oogt vaak schattig, gezellig en lijkt te stralen van gezondheid. Maar schijn bedriegt. Huisdieren met overgewicht hebben gemiddeld een 2,5 jaar kortere levensverwachting dan huisdieren met een gezond gewicht. Bovendien ervaren ze in veel gevallen een aanzienlijk verminderde levenskwaliteit. Overgewicht kan niet alleen leiden tot duidelijke gezondheidsproblemen, maar ook tot enkele minder voor de hand liggende kwesties.

• Gewrichtsproblemen: Hoe zwaarder een dier is, des te meer belasting er op de gewrichten, en bijgevolg het kraakbeen, wordt uitgeoefend. Bij overgewicht ervaren de gewrichten een overmatige belasting, wat zal leiden tot meer schade. Deze schade veroorzaakt pijn, wat resulteert in stijfheid, stramheid en meer terughoudendheid in de beweging bij huisdieren. Naarmate huisdieren steeds moeilijker en met meer tegenzin gaan bewegen, wordt er als gevolg minder energie verbruikt, waardoor het overgewicht verder wordt bevorderd.
• Hartproblemen: Het hart wordt aanzienlijk zwaarder belast bij overgewicht, wat op lange termijn kan resulteren in permanente schade aan de hartspier. Deze schade kan zich op verschillende manieren manifesteren, zoals een hartruis, kleplek, vergroting van een hartkamer en/of een te hoge bloeddruk. Eigenaren merken deze veranderingen vaak niet onmiddellijk op omdat ze zeer geleidelijk optreden. Uiteindelijk kunnen deze dieren kortademig worden en vertonen ze over het algemeen verminderd uithoudingsvermogen, vooral merkbaar in de zomer. Het is daarom van groot belang om deze ontwikkelingen goed te monitoren.
• Huidproblemen: Honden met overgewicht ontwikkelen vaak huidplooien op verschillende plaatsen, zoals de oksels, liezen, hals en staartbasis. Deze huidplooien kunnen wrijving veroorzaken, wat leidt tot irritatie en roodheid van de huid. Bovendien zijn huidplooien een typische omgeving waar het vochtig blijft, wat gemakkelijk tot ontstekingen kan leiden. Bij katten is de vorming van dergelijke huidplooien minder gebruikelijk, maar overgewicht kan hun vermogen tot zelfverzorging bemoeilijken. Met name de rug en staartbasis zijn vaak lastige locaties, wat kan resulteren in een doffe en vettige vacht, de aanwezigheid van schilfers en de vorming van klitten.
• Tumoren: Vooral lipomen komen veel voor bij honden met overgewicht.
• Diabetes: Katten met obesitas hebben tot 4 keer meer kans om diabetes te ontwikkelen.
• Chronische ontstekingen: Vetweefsel produceert signaalstoffen die aanleiding kunnen geven tot het ontwikkelen en het in stand houden van ontstekingen.
• Oververhitting: Vetweefsel fungeert als een uitstekende isolator voor het lichaam. Aangezien honden en katten niet kunnen zweten, reguleren ze hun lichaamstemperatuur door te hijgen. Huisdieren met overgewicht behouden meer warmte, waardoor ze tijdens warme dagen geneigd zijn om sneller, intensiever en langer te hijgen om af te koelen. In sommige gevallen is het hijgen echter onvoldoende, waardoor huisdieren het risico lopen op oververhitting, wat levensbedreigend kan zijn. Ook konijnen met overgewicht lopen aanzienlijke risico’s op dit gebied.
• Complicaties tijdens anesthesie: Dieren met obesitas hebben 1,5 keer meer kans op het ontwikkelen van complicaties tijdens een operatie of andere ingreep waarbij anesthesie nodig is.

De behandeling van overgewicht

De behandeling van overgewicht begint met het kiezen van de juiste voeding. Onze voorkeur gaat uit naar voeding die rijk is aan vezels en eiwitten, en laag is in koolhydraten en vetten. Overweeg specifieke voeding voor overgewicht, aangezien huisdieren hiermee vaak sneller en effectiever kunnen afvallen in vergelijking met andere voedingen. In sommige gevallen hebben we te maken met huisdieren die andere aandoeningen hebben waarvoor aangepaste voeding is voorgeschreven, zoals blaasstenen, nierproblemen of bijvoorbeeld een allergie. Voor deze patiënten is het vaak niet mogelijk of gewenst om over te schakelen naar een ander dieet, maar de voeding kan wel worden aangepast om gewichtsverlies te bevorderen. Ook bij zeer kieskeurige dieren lukt het soms niet om over te schakelen, maar in deze gevallen kan het huidige dieet worden aangepast om te dienen als een afvaldieet.

Om te bepalen hoeveel voeding je huisdier mag krijgen, moet het ideale gewicht van het dier worden vastgesteld. Dit kan bijvoorbeeld door het gewicht te nemen dat je huisdier vroeger woog toen hij of zij op gewicht was, of door dit te bepalen tijdens een consultatie bij ons. Bij een dieet voor overgewicht geef je de hoeveelheid voeding voor het ideale gewicht zoals aangegeven op de verpakking. Bij normale onderhoudsvoeding of voeding voor andere gezondheidsproblemen geef je 90% van de hoeveelheid voeding voor het ideale gewicht. Weegt je hond bijvoorbeeld 37 kg maar zou het ideale gewicht 34 kg zijn, dan moet er dus voeding worden gegeven voor een hond van 34 kg.

Tijdens het afvalproces is het de bedoeling om tafelrestjes, snoepjes, denta-sticks en andere extra’s volledig te stoppen of tot een minimum te beperken. Als beloning kunnen gezonde snacks zoals rauwe wortelen of sperziebonen worden gebruikt, of je kunt de dagelijkse hoeveelheid voeding verminderen. We raden aan om de dagelijkse portie af te wegen en de hoeveelheid voeding aan te passen bij het geven van beloningen om de dagelijkse calorieën niet te overschrijden.

Uiteraard kan het ook helpen om de lichaamsbeweging te verhogen. Ga vaker wandelen, stimuleer spelgedrag of ga zwemmen. Zorg ervoor dat de toename van lichaamsbeweging geleidelijk gebeurt om overbelasting te voorkomen.

Weeg je huisdier regelmatig om de vooruitgang te blijven volgen. Streef naar een gewichtsverlies van 1 – 2% per week; meer is niet nodig. Blijf alert op het gewicht en pas de voeding aan indien nodig. Het behoud van een gezond gewicht vereist voortdurende inzet en bewustzijn als eigenaar. Als het gewichtsverlies niet volgens plan verloopt, vraag ons dan om hulp en geef niet op. Samen zorgen we ervoor dat jouw huisdier niet alleen een gezond gewicht heeft, maar ook geniet van een lang en gezond leven.